Maandag 14 november speelde ik mijn allerlaatste voorstelling in Theater Diligentia in Den Haag. Daarmee komt een eind aan 12 jaar van voorstellingen maken en – met mijn tijd in Delfts Blok erbij – zo’n 22 jaar rondlopen in het Nederlandse cabaret. Ik maakte vijf cabaretvoorstellingen en een liedprogramma, die blijven. Maar ik ben weg. Uit het theater dan.

De afscheidstournee afgelopen oktober en november, waarvoor ik drie keer een week terugkeerde uit Zweden was één groot cadeau. Het zat overal (vrijwel) vol, ik mocht nog één keer de voorstelling laten zien waar voor mij alles in bij elkaar kwam, onder regie van Martijn Bouwman en Erris van Ginkel, en in gezelschap van mijn supertechnici Marco en Steven. Mijn dank gaat ook uit naar alle mensen bij Kik Productions, en dan met name Hans, Leonie en Rianne, met wie ik al die jaren heb gewerkt en die een grote steun waren en een warme, persoonlijke betrokkenheid aan de dag legden.

Ik heb daarnaast al die jaren met heel veel mensen samengewerkt en ik wil en moet er hier een paar bedanken. Pim van Alten, die mijn eerste vier programma’s regisseerde, en dus Martijn Bouwman en Erris van Ginkel voor de latere. Bas van Elk, die altijd een stevige sparringpartner was. Jaap Reedijk, Frank Ruiter, Roel van Tour en Job Jansweijer voor de prachtige foto’s. Moker, voor hun grafische werk. Marco Koppers, Steven de Laet, Arnoud Kaldeway en Bas Molenveld, voor het doen van de techniek. Coen van der Hoeven voor zijn lichtontwerpen en Geert Niermeijer voor zijn hulp bij het maken van de decors. En Paul Schuurman en John Heidema voor de registraties van de programma’s. En de vele, vele betrokken theaterdirecteuren, -programmeurs, -technici en ander personeel. Zonder jullie kan er niks in het theater.

En natuurlijk vooral ook iedereen die kwam kijken en luisteren. Zonder jullie was het natuurlijk niks. Ik ben dankbaar en voel me bevoorrecht dat ik voor jullie heb mogen spelen. Zoals ik zei aan het einde van mijn laatste voorstelling: ‘Dit was het. En dat is ok.’

Dit was het, het ga jullie goed. Dank.

Jasper

Afgelopen vrijdag werd Jasper in een zinderende finale de winnaar van De Slimste Mens, de kennisquiz van de KRO-NCRV. Hij nam het op tegen de kenniskanonnen Erik van Muiswinkel en Anniko van Santen, en wist uiteindelijk Anniko in de finale te verslaan op een vraag over Hoog Catharijne. Wat deze finale extra bijzonder maakte, was dat Jasper vanwege een coronabesmetting in zijn gezin voor alle zekerheid via een scherm speelde vanuit een andere studio. En dan komt er ook nog bij dat Jasper inmiddels met zijn gezin is geëmigreerd naar Zweden. Het komend seizoen komt hij wel nog drie keer een week terug om de reprise te spelen van ‘Tot hier en niet verder’, wat dus ook zijn afscheidstournee is.

Lees/kijk meer:

• Parool: Jasper van Kuijk wint twintigste seizoen van De Slimste Mens (link)
• de Volkskrant: Jasper van Kuijk is De Slimste Mens: ‘Wat je nodig hebt, is een mix van focus, gezonde wedstrijd­spanning en ontspanning’ (link)
• AD: Dit is de winnaar van de slimste mens (link)
• Shownieuws: Jasper reageert op overwinning De Slimste Mens (link)

Na 46 jaar voorbereiding middels een leven als informatiespons en feitjesliefhebber doet Jasper dit seizoen mee aan de televisiequiz De Slimste Mens. Op 21 juli stroomt hij in en kun je zien of zijn kennis uit de kinderencyclopedie en van de locomotiefnummers van de NS hem helpt, of dat hij vooral wordt gehinderd door zijn chaotische inslag en non-tactische brein.

Jasper verhuist deze zomer naar Zweden, maar komt in oktober en november 2022 nog een aantal keer terug naar Nederland om de reprise te spelen van ‘Tot hier en niet verder’. Dat is, in verband met zijn verhuizing naar Zweden, de laatste voorstelling die hij maakt, dus is hier toch wel sprake van een soort afscheidstournee.

De speellijst vind je hier.

Jasper speelt in – op alfabetische volgorde – Delft, Den Haag, Doetinchem, Gouda, Haarlem, Nijmegen, Oss, Steenwijk, Utrecht, Wadway, Wageningen, Wijchen, Zeist.

De aller, állerlaatste is op 14 november, in Theater Diligentia in Den Haag.

De pers over ‘Tot hier en niet verder’

• NRC: ★★★★ “Op meeslepende wijze grapt en vertelt Van Kuijk over de menselijke onmacht om te veranderen.”
• Theaterkrant: “Van Kuijk is de man van een vlijmscherp inzicht waar hij een sausje vriendelijke humor overheen schenkt en dat voelt weldadig aan.”

We gaan terug naar Zweden. Het blijft toch te veel trekken. Het afgelopen anderhalf jaar hebben we – mijn vrouw en ik – er vaak en diep over nagedacht, en de conclusie is: we willen daar zijn. Het is niet zo dat ons leven hier in Nederland niet goed of niet fijn is. En als je me vóór het jaar dat we eerder in Zweden doorbrachten had verteld dat ik er ‘voor vast’ heen zou gaan verhuizen, dan had ik je voor gek verklaard. Ons rijke leven hier: de fijne school, een heerlijk huis in Delft, uitdagend werk als cabaretier, columnist en ontwerponderzoeker, familie en vrienden. Waarom zouden we weggaan? Maar als je vraagt ‘Waar willen jullie zijn?’, dan is dat daar, in dat kleine dorpje in Zweden.

Het lijkt soms wel alsof de lezers van mijn columns in de Volkskrant en volgers op ‘de socials’ eerder door hadden hoe goed we daar pasten, dan wij zelf. ‘Jullie komen vast nooit meer terug naar Nederland,’ schreven velen. We lachten het weg en we kwamen wel terug. Maar gaan dus uiteindelijk ook weer terug-terug. Als je wilt lezen waarom, over hoe we het daar hadden, en wat ons daaraan aansprak (maar ook wat lastig was), dan kun je dat teruglezen in mijn boek Bonusland.

Het is niet zozeer dat we hier weg willen, als wel dat we daarheen willen. De fysieke plek daar op het platteland, de manier van leven, maar ook de cultuur en de mensen. Wat ook trekt is om het leven een andere draai te geven, en je onder te dompelen in een maatschappij die je nog niet zo goed kent, die je nog uit moet vogelen. De taal, de cultuur, hoe het dagelijks leven werkt. Het is eigenlijk ook wel eens fijn om dingen níet te weten. Het leven in Zweden is een puzzel die ik nog nooit heb gelegd, waarvan ik zelfs niet precies weet wat erop staat. Ik ben nu 45, een mooi punt om nog eens een keer echt een andere afslag te nemen.

We hebben een huis gekocht in het dorpje in de buurt van Karlstad waar we eerder een jaar doorbrachten, hemelsbreed nog geen kilometer van het huis dat we twee jaar geleden huurden. De jongens gaan terug naar dezelfde plattelandsschool, de plattelandswinkel (‘lanthandel’) ligt nog steeds om de hoek. Komende zomer verhuizen we. Onze drie jongens – inmiddels Zes, Acht en Tien – vinden het leuk om te gaan, maar natuurlijk ook spannend. En wat verdrietig. Weggaan uit het huis waar ze zijn opgegroeid. Weg bij familie en vrienden. Bij wie en wat we zo goed kennen. Net zoals mijn vrouw en ik dat voelen dus eigenlijk.

Hoe ik mijn professionele leven in Zweden ga invullen, dat ben ik nu aan het verkennen. Daarheen verhuizen betekent in ieder geval dat ik stop als cabaretier. Ik heb hier in Nederland een fijn eigen publiek opgebouwd, maar dat laat zich lastig meenemen naar Zweden. Ook heb ik nu zo’n vijftien jaar solocabaret gecombineerd met columns en boeken schrijven en met onderzoek doen naar ontwerpen en innovatie. Ik heb vijf cabaretvoorstellingen gemaakt, een serie waar ik met trots op terugkijk. Inclusief de huidige, die de achteraf voorspellende titel ‘Tot Hier en Niet Verder’ heeft, waarin veel op z’n plek valt en die fijne kritieken kreeg. Ik rond daarmee mijn werk als cabaretier op een mooie manier af. Het voelt goed, rond. En ja, ik voel weemoed, maar heb ook wel zin om wat meer focus aan te brengen qua werk. Ik zal – zo denk ik nu – wat minder verschillende dingen gaan doen, en daardoor meer tijd en aandacht kunnen geven aan dat wat ik doe. Ik wil in ieder geval blijven schrijven en verken momenteel de mogelijkheden om in Zweden meer te gaan doen als ontwerponderzoeker, zoals ik dat nu al doe bij de faculteit Industrieel Ontwerpen van de TU Delft. Ik blijf zeker ook columns en boeken schrijven, en ontwerpen uitleggen en onder de aandacht brengen van een groter publiek.

Maar voor we van de zomer vertrekken ga ik genieten van de tijd die ons nog rest in Nederland. Ik merk dat, nu ik weet dat we naar Zweden gaan, ik al met andere ogen kijk. Optreden vond ik altijd al heerlijk, maar ik geniet nu nog intenser van het spelen van ‘Tot Hier en Niet Verder’, dat onder andere gaat over mijn tijd in Zweden en omgaan met verandering. De speellijst tot aan de zomer vind je hier. En volgend theaterseizoen kom ik vanuit Zweden nog drie keer een week terug naar Nederland voor een allerlaatste repriseseizoen, onder andere 4 oktober in Wijchen en 22 oktober in Haarlem. Op vrijdag 21 oktober is er een afscheidsoptreden in/van mijn thuisstad Delft, en mijn aller- allerlaatste, zal zijn op maandag 14 november in Diligentia in Den Haag.

‘Gaan jullie voor altijd?’, vroegen familie en vrienden toen we vertelden dat we gaan verhuizen. Dat weten we niet. In ieder geval is het met een open einde. Voorlopig voor altijd. Daarna zien we wel weer.

‘Tot hier en niet verder’ ging 20 november in première in VU Cultuurcentrum De Griffioen in Amsterdam, en de eerste recensies zijn binnen, van NRC en Theaterkrant.

NRC (★★★★): Scherpzinnige Van Kuijk ontleedt excuusjes die verandering in de weg staan

“Op meeslepende wijze grapt en vertelt Van Kuijk over de menselijke onmacht om te veranderen. […] In zijn zesde voorstelling toont de cabaretier zich een geanimeerd verteller, waarbij zijn komische anekdotes over bijvoorbeeld de onhandige vormgeving van parkeerpalen in dienst staan van een grotere kwestie. […] Van Kuijk verkondigt op opgewekte wijze een bij vlagen sombere boodschap. Mensen zijn bang voor verandering omdat ze alleen zien wat er te verliezen valt. Gelukkig verliest Van Kuijk de moed niet: de wereld hoeft ook weer niet meteen vanavond te worden veranderd.”

Theaterkrant: Vlijmscherp inzicht met een sausje van vriendelijke humor

“Jasper van Kuijk woonde een jaar in Zweden, ook een land waar veel fout gaat, maar wel een land met een rationele, coole en toch warme bevolking. Het leverde Van Kuijk een fijn nieuw programma op. Van Kuijk komt met een gepassioneerd en helder betoog over de samenleving. […] Van Kuijk is de man van een vlijmscherp inzicht waar hij een sausje vriendelijke humor overheen schenkt en dat voelt weldadig aan.”

Zie voor kaarten de speellijst.

Het boek Bonusland, over het jaar dat Jasper met zijn gezin doorbracht op het Zweedse platteland, is nu ook beschikbaar als luisterboek. En als mooie bonus bij Bonusland leest Jasper het zelf voor. Bonusland is onder andere te beluisteren bij Storytel en te koop via Luisterrijk en Bol.com. Bij Storytel kun je twee weken gratis proefluisteren.

Cultuurplatform 8weekly recenseerde Bonusland, gaf vier sterren en schreef:

“… leest als een dagboek, waarin eerlijk wordt verhaald over zowel geluksmomenten als tegenslagen. Dat maakt het – nogal logisch – een realistisch boek, waarbij je ook kunt genieten van de kleine jubelmomentjes en het unieke inkijkje dat gegeven wordt. Van Kuijk schrijft heel toegankelijk en met de nodige humor.”

Een jaar vol verrassingen

Dinsdag 22 juni verschijnt mijn boek Bonusland. Ter gelegenheid daarvan heb ik een Spotify Playlist samengesteld met nummers die voorkomen in het boek en die in ons jaar in Zweden vaak langskwamen. Zweedse nummers die we van tevoren al luisterden, nummers waar we daar kennis mee maakten en verliefd op werden, uiteraard kerstnummers en liedjes uit de Zweedse voorronden van het Songfestival, Melodifestivalen. En nummers die ons terug laten verlangen. Lees hieronder een toelichting bij de playlist.

> Luister hier de Bonusland Playlist op Spotify.

> Bestel het boek hier

1. Ingen vill veta var du köpt din tröja – Raymond & Maria
‘Niemand wil weten waar jij je trui hebt gekocht’ – Dit tragivrolijke nummer was in 2004 een zomerhit in Zweden. Geen van de leden van de band heet Raymond, wel eentje Maria. De bandnaam komt van een swingersclub in Stockholm. Wij hebben dit nummer gebruikt als soundtrack onder onze ‘trailer’ voor Camping Van Kuijk (p. 172) die we als uitnodiging aan vrienden stuurden.

2. Kärleken Väntar – Kent
‘De liefde wacht’ – Een van de grootste hits van Kent, een van de bekendste bands van Zweden tot ze een aantal jaar geleden stopten (p.90).

3. Levels – Avicii
Van de te vroeg overleden Tim Bergling hadden onze jongens al voor we naar Zweden gingen een aantal nummers op hun playlist staan. Kwam regelmatig langs tijdens de reis naar Zweden, maar ook tijdens lange autoritten in Zweden zelf. Tijdens de korte ook trouwens.

4. Sommar i Sverige – Sven-Ingvars
‘Zomer in Zweden’ – Sven-Ingvars is een legendarische pop-rock-folkband uit de provincie Värmland, waar wij woonden. Ze worden daar gekoesterd als muzikale helden. De band werd opgericht in 1956, dus inmiddels zijn de mannen redelijke rockfossielen, maar zeg dat in Värmland nooit hardop. Kom níet aan Sven-Ingvars.

22 juni aanstaande verschijnt Bonusland bij uitgeverij Querido. Je kunt nu alvast een exemplaar bestellen bij boekhandel Paagman en kunt dan aangeven of je het gesigneerd en met opdracht wilt ontvangen.

Een jaar lang verruilden Jasper van Kuijk, zijn vrouw Ems en hun drie zoons (Acht, Zes en Vier) de Delftse binnenstad voor het Zweedse platteland nabij Karlstad. Zweden: het land van Van Kuijks moeder, zijn bonusland. Ze zagen het als een kans om de Zweedse taal en cultuur beter te leren kennen en de drukte en dynamiek van het leven in de stad achter zich te laten.
Uiterst geestig en liefdevol beschrijft Van Kuijk wat zo’n emigratie behelst. De uitdaging om een heel leven te verplaatsen: het zoeken van een school en een huis, gedoe met autoriteiten als gemeente en belastingdienst, je plek en draai vinden in een gemeenschap. Het romantische idee van een ideaal land waar je wilde aardbeien kunt plukken en elanden in je tuin kunt zien lopen tegenover de realistische, soms minder rooskleurige werkelijkheid.