Angstaanjager

Update: een uitgebreidere versie van dit stuk verscheen als Opiniestuk in NRC.

Bij het Radio 1 programma WNL op Zaterdag werd afgelopen zaterdag met twee gasten gediscussieerd over het nieuws dat je kanker kunt krijgen van verwerkt vlees. Deze twee gasten waren (horeca)onderneemster Nina Pierson en Tweede Kamerlid Hanke Bruins Slot.

‘Vlees staat nu in dezelfde categorie van kankerverwekkende stoffen als bijvoorbeeld asbest,’ zo zette presentatrice Margreet Spijker de boel lekker op scherp in haar introductie.

Alleen, verwerkt vlees is niet even kankerverwekkend als asbest. De WHO heeft verwerkt vlees inderdaad in eenzelfde categorie geplaatst als asbest, maar die categorie houdt in: ‘hiervan weten we zeker dat het het risico op kanker verhoogt’. Die categorie zegt dus niet hoe erg het je risico op kanker verhoogt, maar hoe zeker de WHO is dát het het risico op kanker verhoogt. Dat was niet zo handig gebracht van de WHO, maar gelukkig werd dit in bijvoorbeeld de Volkskrant en NRC prima uitgelegd.

Na de introductie van Spijkers vertelt onderneemster Nina Pierson – die restaurants runt waar veel groente worden verkocht – over haar vader die altijd heel veel vlees at en die kanker kreeg (‘ik zeg niet dat het daardoor kwam’) en ondanks dat hij was opgegeven door een streng dieet zonder vlees nog elf jaar bleef leven. Harms Slot vond dat de WHO toch wel enige paniek had gezaaid. Ik zat op het puntje van mijn stoel. “Nu gaat ze uitleggen hoe het zit,” dacht ik. Nee. “Ja, want wat ze eigenlijk bedoelen is dat je wel vlees kunt eten, maar met mate.” Vloekend zat ik in de auto. “Leg het nou uit, leg het nou uit!” Het programma nodigde mij als luisteraar mee om via Twitter mee te praten en ik zette dan maar de auto stil en stuurde ik een paar tweets naar het programma over de werking van de WHO categorisatie.

Ondertussen haakt Margreet Spijker in op de paniek die Bruins Slot aanstipte: “Je zou er paniekerig van worden, vlees net zo kankerverwekkend als asbest.” Joh. Gelukkig kwam daarna in een opgenomen interview eindelijk een ‘voedingsdeskundige’ aan het woord, Martijn Katan. Ik heb even gegoogled. De beste man is emiritus hoogleraar voedingsleer aan de UVA, maar om een of andere mysterieuze reden werd dit niet genoemd. Hij vergeleek verwerkt vlees qua dodelijkheid met een aardappelmesje en roken met een machinegeweer. Goeie metafoor, maar ook hij legde helaas niet uit hoe asbest en verwerkt vlees nou in dezelfde categorie terecht kwamen. En de studiogasten ook niet. En de presentatrice al helemaal niet. Mijn tweets werden niet genoemd.

Dus, iemand die naar dit item op de nationale radiozender Radio 1 luisterde heeft een aantal keer te horen gekregen dat verwerkt vlees net zo kankerverwekkend is als asbest zonder dat dit weerlegd wordt. WNL op Zaterdag trok de conclusie dat er paniek was ontstaan, maar het enige wat het programma deed was zelf bijdragen aan die paniek.

Het kan zijn dat de redactie geen kranten leest, maar dan hadden ze ter voorbereiding van het item toch even de zoektermen ‘kanker’ en ‘vlees’ kunnen intikken op de sites van NRC en Volkskrant en daarmee eerder genoemde artikelen kunnen vinden.

Ik heb een banger vermoeden. Ik denk dat ze het wel wisten. Ik denk dat WNL op Zaterdag kostte wat het kost niet slimmer wil zijn dan de luisteraar. Dat vooral de angst die de luisteraar voelt moest worden verwoord. Dat daarom een discussie over de relatie tussen kanker en vlees wordt gevoerd met een horecaonderneemster en een Tweede Kamerlid. Dat daarom een emiritus hoogleraar niet als zodanig wordt geïntroduceerd. Dat daarom informatie wordt weggelaten die het item minder urgent maakt.

Ze hadden het item kunnen openen door uit te leggen hoe het zat. Maar dan heb je toch een minder spectaculair item en dan spreek je het onderbuikgevoel van de luisteraar tegen. En daar is WNL pas echt als de dood voor.