Rolf, die van de Maakbare Wereld hiernaast, was zo vriendelijk om de robotgrasmaaier die een rol speelt in mijn cabaretvoorstelling te voorzien van een afstandsbediening.
De te hacken knop op de handbediening heeft vier richtingen: vooruit, achteruit, links en rechts (zoals de richtingenknop op een spelcomputer). Maar op het hobby-doe-het-zelf-printplaatje waarmee Rolf de afstandsbediening klust, is het alleen mogelijk om de knopjes op een rijtje te zetten. We zitten dus met het probleem dat de knoppen zich bevinden langs één as (een lijn), terwijl dat wat ze bedienen zich afspeelt langs twee assen (vier richtingen). De relatie tussen een knop en een actie in de echte wereld wordt door interactiegoeroe Donald Norman ‘mapping’ genoemd. Zoals een plattegrond (‘map’) refereert naar objecten in de werkelijkheid, zo zijn knoppen verwijzingen naar onderdelen of gedragingen van een apparaat.
Die representatie kan in meerdere of mindere mate logisch zijn. Als je op een app waarmee je via wifi je lampen bedient, die lampen moet kiezen uit een lijst met lamp 1, lamp 2, lamp 3 et cetera is het lastig om te onthouden welke lamp welke is. Als je die labels verandert in ‘eettafel’, ‘bank links’, en ‘dressoir’ wordt het al makkelijker. Maar misschien nog wel belangrijker dan juiste labeling is een passende positionering. Je zou ook de lampen kunnen selecteren in een plattegrond van je huis. Zo’n bijna één-op-één representatie in een interface wordt door Norman ‘natural mapping’ genoemd. Het idee is dat een natuurlijke representatie van bedieningselementen leidt tot een lagere cognitieve belasting. Bij ‘lamp 1’ moet je bedenken welke lamp dat ook al weer was, een lamp aanwijzen op een plattegrondje gaat vrijwel onbewust.
Niet soepel
Om toch nog een soort van logica in de afstandsbediening van de grasmaaier aan te brengen besluiten Rolf en ik om de linker twee knopjes voor links-rechts en de twee rechter knopjes voor vooruit-achteruit te reserveren (‘zoals bij een afstandsbestuurbare auto’). Van de twee rechter knoppen is dan de meest rechtse vooruit (‘want we lezen van links naar rechts, dus rechts is vooruit’). Maar de proefrondjes gaan niet altijd even soepel. Gelukkig besluit mijn theatertechnicus om het kwetsbare printplaatje onder te brengen in een hardplastic doosje met daarop nieuwe knoppen, dus dan kunnen die gelijk beter geplaatst worden. Trots laat mijn technicus bij het eerstvolgende optreden het kastje zien, waarop alle knopjes precies zo in een rijtje staan als op het printplaatje. We rijden nog maar een paar extra oefenrondjes.
Deze column verscheen in de Volkskrant op 27 februari 2016