De zelfrijdende auto komt eraan. Logisch. De overheid hoopt op een intensiever gebruik van het wegennet en op minder ongelukken, automobilisten zien zichzelf al veilig achter het stuur bellen, slapen of een presentatie maken. Autofabrikanten tenslotte zien een enorme nieuwe markt. Hij komt er dus aan, de zelfrijdende auto, de vraag is hoe.
In de afgelopen editie van De Ingenieur kwam prof.Dr.-Ing. Van der Jagt van het Ford Research Centrum in Aken aan het woord. Op de vraag of zijn werkgever de verantwoordelijkheid zou nemen in geval van een ongeluk antwoordde hij: ‘Een auto komt alleen op de weg als die voldoet aan de eisen. Op het moment dat onze auto aan die eisen voldoet, is degene die hem koopt of gebruikt verantwoordelijk. Dat hoort bij jouw keuze om zo’n autonome auto te gebruiken.’
Lijkt me wat kort door de bocht. Het motiveert me in ieder geval niet om zo’n auto te kopen. Ik word er zelfs wat zenuwachtig van.
Prof.Dr.-Ing. Van der Jagt gaf ook aan dat de introductie van zelfrijdende auto’s gaat leiden tot minder verkeersongelukken, maar ook tot een nieuw type ongelukken, dat we nu nog niet kennen. Dus zelfrijdende auto’s gaan ongelukken krijgen die zelfs de experts niet aan kunnen zien komen, maar de overheid moet maar vertellen aan welke eisen zo’n auto moet voldoen. En als ik hem dan koop, ben ik verantwoordelijk voor het ongeluk. Ik vind het te makkelijk.
Voor de introductie van zelfrijdende auto’s zouden autofabrikanten een voorbeeld kunnen nemen aan de banken. Aan banken? Ja, laten we ook eens iets positiefs zeggen over de banken. Als je bankpas geskimd en je rekening geplunderd wordt, is dat voor rekening van de bank. De bank zegt: wij vinden dit product veilig genoeg om het risico te dragen. Dan durf ik wel.
Ook werd prof.Dr.-Ing. Van der Jagt gevraagd of de zelfsturende auto een overstekend kind zou ontwijken als de auto zichzelf dan tegen een boom moest parkeren. Vond ‘ie een vreemde vraag. ‘Want als jij als bestuurder met zo’n situatie wordt geconfronteerd dan denk je niet na, dan reageer je instinctief en dat zal per individu verschillen.’
Klopt, mensen reageren instinctief en dat gaat soms mis. Een zelfsturende auto heeft geen instinct. Die heeft programmatuur. Programmatuur die is ontworpen, bedacht. Door mensen. En dat maakt de programmeur van de auto tot bestuurder.
Mijn auto sloeg laatst op hol. Met een beetje goeie wil kun je zeggen dat hij ging zelfrijden. Ik slaagde erin om hem tot stilstand te brengen op de vluchtstrook. De oorzaak bleek een – bekende – fout in de software van mijn auto te zijn. Software die in vergelijking met die van een zelfrijdende auto uitermate overzichtelijk is. En mijn auto voldeed aan alle door de overheid gestelde veiligheidseisen. Als ik dus iemand had geraakt was ik in de logica van prof.Dr.-Ing. Van der Jagt verantwoordelijk geweest voor de ontwerpfout van de fabrikant.
Ik ben heel benieuwd naar de zelfrijdende auto, maar heb niet zo’n zin om op te draaien voor fouten waar ik totaal geen invloed op heb. De invloed ligt bij de fabrikant, dus daar moet ook de verantwoordelijkheid liggen.
Column voor De Ingenieur nummer 7, jaargang 126, juli 2014.